اوضاع علمی و فرهنگی خوارزم از آغاز قرن چهارم تا پایان قرن پنجم هـ . ق

قرن چهارم ه.ق یکی از مهمترین و ارزشمندترین دوره های تاریخی ایران زمین محسوب می شود. در دوران ذکر شده، خوارزم به وسیله خاندان هایی چون آل عراق، آل مامون، آل افریغ (فریغونیان)، آل محتاج که هر کدام از آن ها در زمان حکومت خود اطاعت کاملی نسبت به دودمان سامانیان داشته اند اداره می گردید. رونق تجارت و بازرگانی، امنیت راهها و کثرت جمعیت در این زمان علاوه بر بوجود آمدن رفاه نسبی مردمان آن سرزمین، بر روی جنبه های مختلف زندگی مردم از جمله پیشرفت های علمی و تألیف کتب متعدد در تمامی زمینه ها، ساخت اماکن فرهنگی مختلف همچون ابنیه ها ، کاخ ها، مساجد، کاروانسراها، رباط ها، پل ها و… تأثیر گذار بوده است . وجود وزیران فاضل و دانشمند در زمان حکومت سامانیان در پیشبرد اهداف ذکر شده تأثیر فراوان داشته است. علاوه بر رواج و ترقی زبان و ادب فارسی، بسیاری از آداب و رسوم و سنت های باستانی نیز در خوارزم که جزیی از قلمرو سامانیان محسوب می گردید، انجام می شده است. بر خلاف قرن چهارم در قرن پنجم ه.ق به دلیل تسلط حکومت های ترک نژادی چون قره خانیان، غزنویان و سلجوقیان که نسبت به دیگر مذاهب با تساهل وتسامح رفتار نمی کردند، دیگر از آزادی های بوجود آمده در قرن چهارم ه.ق خبری نبوده است. به طوری که دانشمندان و علمایی که در دوران سامانیان بدون در نظر گرفتن دین و مذهبشان مورد احترام ویژه قرار داشتند، در قرن پنجم ه.ق بدلیل تعصب و سختگیری های مذهبی شخصی چون سلطان محمود غزنوی ممکن بود یا جان خود را از دست داده و یا مورد بی مهری قرار گرفته باشند. در این پژوهش تلاش بر این است که اوضاع علمی و فرهنگی خوارزم از آغاز قرن چهارم تا پایان قرن پنجم ه.ق مورد بررسی قرار گیرد.